চাণ্ডিপুৰা ভাইৰছ নো কি? কিদৰে ইয়াৰ পৰা হাত সাৰি থাকিব পাৰি? অসমবাসীৰ বাবে সাৱধানতা আৰু কৰণীয় কি?

(Thumbnail image source: https://www.indiatoday.in/health/story/chandipura-virus-outbreak-gujarat-symptoms-causes-prevention-treatment-the-deadly-infection-2567916-2024-07-17 )

অতি শেহতীয়াকৈ অসমৰ সংবাদ মাধ্যমত চাণ্ডিপুৰা ভাইৰছ সম্পৰ্কত বিভিন্ন বা-বাতৰি সম্প্ৰচাৰিত হৈছে। নিৰ্দিষ্ট একোটা দিনত সেইদিনটোৰ শেহতীয়া তথ্য, যেনে আক্ৰান্তৰ সংখ্যা, নিহতৰ সংখ্যা আদিৰে বাতৰি সম্প্ৰচাৰ হৈছিল। স্বাভাৱিকতেই এই বাতৰিয়ে অসমৰ সাধাৰণ জনতাৰ মাজত এক মিশ্ৰিত প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সৃষ্টি কৰা দেখা গৈছে। মূলতঃ ১৫ বছৰ বয়সৰ অনুৰ্ধহে এই ৰোগত আক্ৰান্ত হয় যদিও প্ৰায় সকলো স্তৰৰে লোক এই খবৰত কিঞ্চিত হ’লেও শংকিত হোৱা দেখা গৈছে। তাৰে ভিতৰত বহু লোকে এই ৰোগবিধ আহি অসমভূমি পোৱা বুলিও ভাবিছে। সেইবাবেই ফেক্ট ক্ৰেছেণ্ডো অসমীয়াই এই বিষয়ত তথ্যসহ এক বিস্তাৰিত লেখা প্ৰস্তুত কৰাৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছে। আহকচোন জানো, চাণ্ডিপুৰা ভাইৰাছ নো কি, ইয়াৰ সৃষ্টিস্থল ক’ত, ইয়াৰ লক্ষণসমূহ কি কি, কিদৰে সংক্ৰমণ ঘটে, কিমান ভয়াৱহ আৰু সম্প্ৰতি অসমৰ প্ৰেক্ষাপটত আমি এইক্ষেত্ৰত কি সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিব লাগিব আদি কথা এই লেখাটোত সন্নিবিষ্ট কৰাৰ যতন কৰা হৈছে।

চাণ্ডিপুৰা ভাইৰাছ নো কি?

চাণ্ডিপুৰা ভেচিকুলোভাইৰাছ (যাক চমূকৈ CHPV বোলা হয়) হৈছে ৰেবডোভাইৰিডে ভাইৰাচ পৰিয়ালৰ এক সদস্য যি মানুহৰ এনকেফেলাইটিছ ৰোগ, চাণ্ডিপুৰা এনকেফেলাইটিছ বা চাণ্ডিপুৰা ভাইৰাছৰ এনকেফেলাইটিছৰ কাৰণৰ সৈতে জড়িত। ই হৈছে এটা আৱৰণযুক্ত আৰএনএ ভাইৰাছ যাৰ জিনমৰ দৈৰ্ঘ্য আনুমানিক ~১১ কে বি। এই ভাইৰাছৰ জিনম পাঁচটা মনোচিষ্ট্ৰনিক এমআৰএনএত পাঁচটা পলিপেপটাইড ক্ৰমে নিউক্লিঅ’কেপচিড প্ৰ’টিন এন, ফচফ’প্ৰটিন পি, মেট্ৰিক্স প্ৰ’টিন এম, গ্লাইকোপ্ৰটিন জি আৰু বৃহৎ প্ৰ’টিন এলৰে গঠিত। এন প্ৰটিনে কোষীয় আৰএনএৰ কাৰ্য্যৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ জিনম আৰএনএক নিউক্লিয়েজ প্ৰতিৰোধী ৰূপত আৱদ্ধ কৰি ৰাখে। এল আৰু পি প্ৰটিনে একেলগে এই ভাইৰাছৰ আৰএনএ নিৰ্ভৰশীল আৰ এন এ পলিমেৰেজ গঠন কৰে; য'ত আৰএনএ পলিমাৰাইজেচন, কেপিং আৰু পলি-এ পলিমেৰেজৰ বাবে অনুঘটকীয় কাৰ্য্যসমূহ এল প্ৰটিনৰ ভিতৰত থাকে আৰু পিয়ে ট্ৰান্সক্ৰিপচনেল এক্টিভেটৰ হিচাপে কাম কৰে। মেট্ৰিক্স প্ৰটিনে এনকেপচিডেটেড জিনম আৰ এন এ, যাক নিউক্লিঅ’কেপচিড বুলিও কোৱা হয়, বাহিৰৰ পৰ্দাৰ আৱৰণৰ সৈতে আঠা লগায় ৰাখে। জি প্ৰটিন পৰ্দাৰ পৰা ওলাই যায় আৰু ই এটা প্ৰধান এন্টিজেনিক নিৰ্ণায়ক হিচাপে কাম কৰে। এই সম্পৰ্কত সবিস্তাৰ তথ্যৰ বাবে আপোনালোকে এই লেখাটো অধ্যয়ন কৰিব পাৰে।

ইয়াৰ সৃষ্টিস্থল ক’ত?

ভাৰতৰ মহাৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ চাণ্ডিপুৰা গাঁৱৰ দুজন ৰোগীৰ তেজৰ পৰা ইয়াক পৃথক কৰাৰ পাছত ১৯৬৫ চনত ইয়াক প্ৰথম চিনাক্ত কৰা হৈছিল আৰু ইয়াক মধ্য ভাৰতত প্ৰাদুৰ্ভাৱ হোৱা কেইবাটাও মস্তিষ্কৰ ৰোগৰ সৈতে অস্পষ্টভাৱে জড়িত কৰা হৈছিল। ২০০৩ চনৰ জুন আৰু আগষ্টৰ ভিতৰত ৩২৯ টা শিশু এই ভাইৰাছত আক্ৰান্ত হয় আৰু ভাৰতৰ অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ আৰু মহাৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যত ১৮৩ টা শিশুৰ মৃত্যু হয়। পাছলৈ ২০০৪ চনত গুজৰাট ৰাজ্যত শিশুৰ মৃত্যু আৰু আক্ৰান্তৰ খবৰ পোৱা গৈছিল।

ভাৰত আৰু পশ্চিম আফ্ৰিকাত চাণ্ডিপুৰা ভেচিকুলোভাইৰাছ বালিমাখিৰ শৰীৰত ধৰা পেলোৱা হৈছিল আৰু ইয়াৰ কামোৰে সম্ভৱতঃ ভাইৰাছ বিয়পাইছিল। আফ্ৰিকাত এই ভাইৰাছৰ উপস্থিতিয়ে ব্যাপক বিস্তাৰৰ ইংগিত দিয়ে যদিও ভাৰতৰ বাহিৰত কোনো মানৱ শৰীৰত ই ধৰা পৰা নাই।

কিদৰে সংক্ৰমণ ঘটে?

এই ভাইৰাছৰ জীৱনচক্ৰ চাইট’ছলিক। সংক্ৰমণৰ সময়ত ভাইৰাছৰ পলিমেৰেজে পাঁচটা বিচ্ছিন্ন এমআৰএনএ সংশ্লেষণ কৰে আৰু জিনৰ সীমাত উপস্থিত থকা সংকেতসমূহ বন্ধ কৰিবলৈ ই দায়বদ্ধ।এই ভাইৰাছৰ সংক্ৰমন আৰু পৰৱৰ্তী ৰূপান্তৰৰ জৰিয়তে সংক্ৰমিত কোষৰ ভিতৰত পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ ভাইৰাছৰ প্ৰটিন জমা হ’লে ভাইৰাছৰ প্ৰতিৰূপ চক্ৰৰ আৰম্ভণি সম্ভৱ হৈ উঠে।

এই পৰ্যায়ত একেটা এল প্ৰটিনে প্ৰতিৰূপ হিচাপে কাম কৰে আৰু জিন সংযোগসমূহক আওকাণ কৰি পলিচিষ্ট্ৰনিক এণ্টি-জিনমিক এনালগ সৃষ্টি কৰে, যিয়ে জিনম আৰএনএৰ আৰু তাৰ বহুতো অনুৰূপ সৃষ্টি কৰিবলৈ অধিক পৰিমানৰ প্ৰতিলিপিকৰণৰ(replication) বাবে টেমপ্লেট হিচাপে কাম কৰে। এই ভাইৰাছৰ প্ৰটিনৰ দ্বাৰা স্তুপিকৃতকণৰ(packaging) লগে লগে এই বংশৰ জিনম আৰএনএ পৰিপক্ক ভাইৰাছৰ কণা হিচাপে বাহিৰলৈ ওলায়। ভাইৰাছৰ প্ৰতিলিপিকৰণৰ সময়ত পলিমেৰেজৰ কাৰ্য্যত কাৰকৰ অন্তৰ্নিহিত নিৰ্দিষ্ট ব্যৱস্থাটো এতিয়াও অজ্ঞাত হৈ আছে। কিছু সবিস্তাৰ তথ্য ইয়াত উপলব্ধ।

ইয়াৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ কিছু তথ্যঃ

২০০৩ চনত অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ আৰু মহাৰাষ্ট্ৰৰ ৩২৯ টা শিশুৰ দেহত এই ভাইৰাছ পজিটিভ পোৱা গৈছিল, ইয়াৰে ১৮৯ টা শিশু আক্ৰান্ত হৈ মৃত্যুমুখত পৰিছিল। ২০০৯ চনত ৫২ জন পজিটিভ ৰোগী, আৰু ১৫ জনৰ মৃত্যু হয়। ২০১০ চনত ৫০ জন পজিটিভ আৰু ১৬ জনৰ মৃত্যু হৈছিল। ২০০৯ চনৰ পৰা ২০১১ চনৰ ভিতৰত ১১০ জন পজিটিভ ৰোগী, আৰু ৩ জন লোকৰ মৃত্যু হৈছিল।

তদুপৰি গুজৰাটত খেড়া জিলা, বদোদৰা জিলা আৰু পঞ্চমহল জিলাত ২০১০ চনত ১৭ জন লোকৰ দেহত ইয়াৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ ঘটিছিল।বালিমাখিৰ কামোৰক এই প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ বাবে দায়ী কৰা হৈছিল, কিয়নো এই মাখিবোৰ দেৱালৰ ফাট অথবা বালি বা বোকাৰে নিৰ্মিত ঘৰৰ অংশত বাস কৰে। ২০১৪ আৰু ২০১৬ চনত গুজৰাটত বিক্ষিপ্তভাৱে ইয়াৰ সংক্ৰমণ দেখা দিছিল।২০১৬ চনত আহমেদাবাদৰ এগৰাকী কন্যা এই ভাইৰাছত আক্ৰান্ত হৈ মৃত্যুবৰণ কৰিছিল। ২০১৯ চনত বদোদৰাৰ ভয়লীৰ এগৰাকী ছোৱালী আক্ৰান্ত হৈ মৃত্যুবৰণ কৰে।

অতি শেহতীয়াভাৱে ২০২৪ চনৰ জুলাই মাহত ভাৰতৰ গুজৰাটৰ সৱৰকান্ত জিলাত বিশেষকৈ শিশুৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ সন্দেহজনক প্ৰাদুৰ্ভাৱ ঘটে। এই প্ৰাদুৰ্ভাৱ দ্ৰুতভাৱে বিয়পি পৰা আৰু আক্ৰান্ত ব্যক্তিসকলৰ লক্ষণসমূহৰ তীব্ৰতাই জনস্বাস্থ্যৰ বাবে যথেষ্ট চিন্তাৰ সৃষ্টি কৰিছে। এতিয়ালৈকে এই ভাইৰাছৰ ফলত হোৱা মৃত্যুৰ সংখ্যা ১৫ জন বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে।এই সংখ্যা বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনাও নথকা নহয়।

ইয়াৰ লক্ষণসমূহ কি কি?

সাধাৰণ লক্ষণসমূহ হ’ল দ্ৰুতগতিত জ্বৰ হোৱা, বমি হোৱা, মানসিক অৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তন হোৱা, কঁপনি, ডায়েৰিয়া, স্নায়ুজনিত সমস্যা, মেনিনজিয়াল বিষৰ লক্ষণ। এই ভাইৰাছে প্ৰধানকৈ ১৫ বছৰৰ তলৰ শিশুক আক্ৰান্ত কৰে, বেছিভাগেই গ্ৰাম্য অঞ্চলত। বেছিভাগ আক্ৰান্ত শিশুৰে স্বাস্থ্যৰ দ্ৰুত অৱনতি ঘটে, চিকিৎসালয়ত ভৰ্তি হোৱাৰ ৪৮ ঘণ্টাৰ ভিতৰত মৃত্যু হয়। তলত উল্লেখ কৰা হৈছে কিছুমান লক্ষণ:

• হঠাৎ জ্বৰ আৰম্ভ হোৱা
• বমি হোৱা
• মানসিক অৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তন হোৱা
• চেতনাহীনতা
• ডায়েৰিয়া
• স্নায়ুজনিত কাৰ্য্যক্ষমতাত ব্যাঘাত জন্মা (যেনে, কথা কোৱাত অসুবিধা, ভাৰসাম্য হেৰুওৱা, দৃষ্টিশক্তিৰ পৰিৱৰ্তন ঘটা)
• মেনিনজিয়ালৰ বিষ (মূৰৰ বিষ, ডিঙি জঠৰ হোৱা, পোহৰৰ প্ৰতি সংবেদনশীলতা বৃদ্ধি, চেতনাহীনতা আদি)

এইক্ষেত্ৰত অধিক তথ্য এই লেখাটোত পঢ়িব পাৰিব আপোনালোকে।

ইয়াৰ চিকিৎসা কি?

বৰ্তমান চাণ্ডিপুৰা ভাইৰাছৰ বাবে বিশেষ এন্টিভাইৰেল চিকিৎসা বা ভেকচিন উপলব্ধ হোৱা নাই। ৰোগীৰ ব্যৱস্থাপনাৰ বাবে আগতীয়াকৈ ৰোগ নিৰ্ণয় আৰু সহায়ক যত্ন, যেনে আকাশীপথ যাত্ৰাৰ সঠিক পৰিচালনা কৰা, তৰল পদাৰ্থৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰা, আৰু গৌণ বেক্টেৰিয়াৰ সংক্ৰমণ প্ৰতিৰোধ কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয়।

প্ৰতিৰোধৰ কৌশলসমূহৰ ভিতৰত আছে ভেক্টৰ নিয়ন্ত্ৰণ, বালিমাখিৰ প্ৰজনন স্থান চিনাক্ত আৰু নিৰ্মূল কৰা,বালিমাখিৰ কামোৰ প্ৰতিৰোধৰ বাবে সুৰক্ষামূলক ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰা, যেনে সুৰক্ষামূলক কাপোৰ পিন্ধা, মাখিনাশক আৰু আঠুৱা ব্যৱহাৰ কৰা ইত্যাদি।

আৱৰ্জনাসমূহৰ সঠিক নিষ্কাশন আৰু অনাময় ব্যৱস্থাকে ধৰি পৰিৱেশ নিয়ন্ত্ৰণো এই ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণ ৰোধৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। জনস্বাস্থ্য বিভাগৰ কৰ্তৃপক্ষই এই ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণ ৰোধৰ বাবে সক্ৰিয় ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিব লাগিব আৰু আক্ৰান্ত অঞ্চলসমূহক প্ৰয়োজনীয় সহায় আৰু সুবিধা প্ৰদান কৰিব লাগিব। এই সম্পৰ্কে এক বাতৰি ইয়াত পঢ়িব পাৰিব।

অসমৰ প্ৰেক্ষাপটত কিমান ভয়াৱহ এই ভাইৰাছ?

এই ভাইৰাছৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ যদিও ভাৰতৰ কেইখনমান জিলাত ঘটিছে আৰু বহুলোক আক্ৰান্ত হোৱাৰ লগতে বহুতে প্ৰাণো হেৰুৱাইছে; কিন্তু এতিয়ালৈ অসমত এই ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণৰ কোনো তথ্য নাই। তেনেকুৱা কোনো ৰোগী চৰকাৰীভাৱে চিনাক্ত হোৱা নাই।

এই সন্দৰ্ভত অধিক তথ্য লাভৰ বাবে আমি মেডিছিন বিভাগৰ চিকিৎসক ডাঃ হেমেন দাসৰ সৈতে যোগাযোগ কৰিছিলোঁ। তেখেতে আমাক জানিবলৈ দিয়ে যে অসমত এতিয়ালৈকে এই ভাইৰাছত আক্ৰান্ত কোনো ৰোগী ধৰা পৰা নাই। যিহেতু ই এক ভাইৰাছ, গতিকে ইয়াৰ পৰা হাত সাৰি থাকিবলৈ পৰিস্কাৰ পৰিচ্ছন্ন পৰিবেশত থকাটো দৰকাৰ। যদিও যি ধৰণৰ পৰিবেশ আৰু পতংগৰ কাৰণে এই ভাইৰছৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ ঘটে, সেই পৰিবেশ আৰু পতংগ অৰ্থাত বালিমাখি অসমতো পোৱা যায়, কিন্তু অসমত এই ভাইৰাছ ধৰা পৰা কোনো তথ্য এতিয়ালৈ নাই। সেই হেতু বৰ্তমানলৈ ইয়াৰ বাবে আতংকিত হোৱাৰ কোনো বিশেষ কাৰণ নাই। কিন্তু তেখেতে দোহাৰে যে মানুহে যিকোনো ধৰণৰ ভাইৰাছৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হ’ব পৰা পৰিবেশ পৰিস্থিতিৰ পৰা যিমান পাৰি আঁতৰি থকাটো প্ৰয়োজনীয়। কাৰণ কেতিয়া কি ভাইৰাছে কিদৰে আক্ৰমণ কৰে, সেই কথা কৈ দিয়াটো কঠিন। যিকোনো এটা ঘটনা ধৰা নপৰালৈকে সেই সম্পৰ্কে সঠিককৈ বা সবিস্তাৰে জনাবলৈ অসুবিধা হয়। তথাপিও ইয়াৰ খবৰ যিহেতু মানুহে লাভ কৰিছে, গতিকে সাৱধানতা অৱলম্বন কৰি জীৱন যাপন কৰাটো উত্তম। তেওঁ উল্লেখ কৰে যে এতিয়ালৈক এইক্ষেত্ৰতত চৰকাৰীভাৱে কোনোধৰণৰ বিবৃতি প্ৰকাশ কৰা হোৱা নাই। তেওঁ উল্লেখ কৰা কথাখিনি এগৰাকী চিকিৎসক হিচাপে দিয়া সাধাৰণ পৰামৰ্শ হে। যদিহে এনেকুৱা ৰোগী ধৰা পৰে আৰু তাৰ চিকিৎসা আৰম্ভ হয়, তেতিয়াহ’লে নিশ্চিতভাৱে চৰকাৰে স্বাস্থ্য বিভাগৰ জৰিয়তে ৰাইজৰ বাবে কৰণীয়খিনি সন্দৰ্ভত তথ্য প্ৰকাশ কৰিব।

সিদ্ধান্তঃ

আমি আমাৰ এই লেখা যুগুত কৰোতে যিখিনি তথ্য আহৰণ কৰিলোঁ তাৰ পৰা আমি নিশ্চিত হৈছোঁ যে আন বিভিন্ন ভাইৰাছৰ সংক্ৰমণৰ দৰে ইয়াৰো ভয়াৱহতা আছে। ইয়াৰো মাৰমুখি দিশ এটা আছে। এই ভাইৰাছৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ একাধিক ৰাজ্যৰ লোক আক্ৰান্ত হৈ মৃত্যুমুখত পৰিছে যদিও এতিয়ালৈ অসমত ইয়াৰ কোনো ঘটনা পোহৰলৈ অহা নাই। যদিও এতিয়ালৈ অসমত কোনো লোক এই ভাইৰাছত আক্ৰান্ত হোৱা নাই, কিন্তু অসমত যে কোনো লোক আক্ৰান্ত নহ’বয়ে সেই কথাও ন দি ক’ব পৰা নাযায়। গতিকে সাৱধানতামূলক পদক্ষেপসমূহ গ্ৰহণ কৰি থকাটো উচিত। মানুহে যিকোনো ধৰণৰ ভাইৰাছৰ পৰা আঁতৰত থাকিবলৈ পৰিস্কাৰ পৰিচ্ছন্নতা অৱলম্বন কৰাৰ লগতে সুৰক্ষিত স্বাস্থ্যজনিত বিধিসমুহ মানি চলাটো প্ৰয়োজনীয়। সম্প্ৰতি অসমবাসী ইয়াকে লৈ আতংকিত হোৱাৰ বিশেষ প্ৰযোজন নাই যদিও সজাগতাই প্ৰতিৰোধ আৰু নিৰাময়ৰ বাট সদায় মুকলি কৰা ৰাখে বুলি ক’ব পৰা যায়।

যদি আপুনি সন্দেহজনক অনুভৱ কৰা যিকোনো তথ্য, ৰেকৰ্ডিং, ফটো, ভিডিঅ’ লাভ কৰে, তেনেহ’লে সেইবোৰ আমাৰ হোৱাটছএপ নম্বৰলৈ ফৰৱাৰ্ড কৰিব পাৰে (+91 904 905 3770)। আমি তথ্যগত বিৱৰণসহ অনুসন্ধান কৰিম আৰু প্ৰকাশ কৰিম। আমাৰ দৈনিক আপডেটবোৰো চাবস্ক্ৰাইব কৰক।

যদি আপুনি সামাজিক মাধ্যমত আমাক অনুসৰণ কৰিব বিচাৰে:

ফেচবুক | টুইটাৰ | ইনষ্টাগ্ৰাম | গুগল নিউজ চেনেল | হোৱাটছএপ